„Вработен се обесил. Станува збор за заменливи луѓе“ – овие застрашувачки зборови се дел од приказната на Јана Бернхард, истражувачка новинарка која ја разоткри бруталната злоупотреба на работници со бугарски пасоши во кланица во Германија. Материјалот беше емитуван на ТВ SAT 1 и предизвика огромен скандал.
Јана Бернхард за Нова ТВ изјави дека луѓето таму работат во нехумани работни услови и работат работа што ниту еден Германец не би сакал да ја работи.
Сè започнува во 2020 година. Германија ја тресе голем скандал. Најголемата епидемија на коронавирус во цела Европа избувна во кланицата на Климент Тонис. Повеќе од 2.000 луѓе се заразени. И речиси 7.000 од вработените во концернот се во карантин. Меѓутоа, овој скандал на виделина вади уште еден, чуван во тајност со години. Тимот на Јана Бернхард појде по неговите стапки.
-Се виде дека во фабриката работат Бугари и Романци, кои се принудени да заработуваат за живот во нехумани услови. Всушност, избувнувањето на ковид беше директно поврзано со фактот дека луѓето живеат во ужасни услови – сместени во мал простор за живеење. Има случаи од осум до десет луѓе и повеќе, набиени во еден стан, изјави Бернхард.
„Немаше растојание меѓу луѓето во трпезаријата, немаше каде да се седне. Бев тажен за тоа што им се случува бидејќи толку долго стоеја на фабричката лента и потоа немаат каде да се одморат“, изјави сведок.
„Покрената е истрага против Тонис и неговото раководство. Поднесена е тужба за лична повреда од невнимание и прекршување на законите за заштита од инфекции. Нехуманите услови за работа и живот предизвикаа голем бран негодувања, иако се познати со години. Интервенираа и политичарите. Направени се законски измени за да се обезбедат работнички договори“, вели истражувачката новинарка.
По големиот скандал, за прв пат по долго време, пред камерите е сопственикот на кланицата, милијардерот Клемент Тонис. И ветува промени.
„Се разбира, цела Германија им веруваше на тие зборови и се надеваше дека Клеменс Тонис ќе го одржи зборот. Ние како новинари моравме да го провериме ова“, објаснува Јана Бернхард.
На случајот се работи повеќе од година и пол. И се покажува дека зборовите немаат врска со дела.
„Една година по ветувањата ништо не се промени, или барем недоволно. Разговаравме со безброј луѓе. Ги посетивме нивните станови и наидовме на голем бран страв. Многу бугарски и романски работници не се осмелија да разговараат со нас. Ни беше жал за овие луѓе. Ова ни даде дополнителна мотивација. Покажавме дека ништо не е сменето во однос на условите за работа и живот. Забрането е да се оди во тоалет, забрането е јадење и пиење во холот на фабриката. Ова е дозволено само за време на паузите, а тие се премногу кратки. Запознавме луѓе кои изгубија повеќе од 20 килограми за многу кратко време бидејќи едноставно не можеа да јадат. И сето тоа го пишува во договорот за вработување. Тоа е легално, но е нехумано“, рече Бернхард.
-Снимивме еден од работниците во кланицата, кој на крајот не доби ниту плата. Не верувавме дека се работи за изолиран случај, бидејќи и многу други работници ни рекоа дека платите не секогаш се исплаќаат, вели Бернхард.
За да го истражи случајот, во кланицата на Тонис била донесена тајна новинарка, 38-годишна Бугарка. Ја викаат Милена. Во име на нејзината безбедност, нејзиниот вистински идентитет се чува во тајност.
„Таа е новинарка со завршени два факултета. И тоа е колективна слика на многу работници од Источна Европа кои тргнале по овој пат. И покрај двете дипломи, овде таа работеше во фабрика и во синџир за брза храна, бидејќи тоа сепак беше подобра алтернатива од тоа да биде невработена во нејзината земја, дури и со диплома. И самиот често си го поставував прашањето: „Зошто работниците воопшто го толерираат сето ова, а одговорот е секогаш ист. Си велат: „Немам перспектива во мојата земја“ – токму ова ни кажа Милена“, вели истражувачката новинарка. „Таа сакаше да и ја каже вистината на јавноста, бидејќи животот во Германија сè уште е толку фален во медиумите во вашата земја. „О, дојди во Германија, заработи добри пари таму“. Но, вистината е дека луѓето таму, барем ако зборуваме за месната индустрија, се навистина експлоатирани“, вели истражувачката новинарка.
Се е легално, платите на прв поглед растат. Но, ова ги зголемува и кириите што работниците треба да ги плаќаат на фабриката.
„Во некои случаи бараат два до три пати повеќе, во посериозни случаи дури четири пати повеќе отколку што сугерира вообичаениот индекс на кирии во градот. Ова е кривично дело во Германија. Незнаењето и јазичните бариери на овие луѓе систематски се злоупотребуваат за да не може компанијата да победи на нивен грб. Знаеме за случаи на луѓе на кои им биле отсечени прстите. Ова често се случува во погоните за преработка на месо овде. Тие треба да знаат дека имаат право на компензација, дури и на пензија “, објаснува Бернхард.
„Таа рече дека се луѓе што треба да се искористат и фрлат. Овие луѓе едноставно се заменуваат кога веќе не функционираат. Ова го дознавме јас и мојот тим. Запознавме многу млади работници кои дури по условната казна се чувствуваа толку скршени, но во исто време и пеколно немоќни. Ни рекоа дека доколку не работат со темпо и не ја следат производствената линија како што налага правилата, тогаш многу брзо ќе бидат заменети. Тие постојано добивале закани дека доколку не ги почитуваат правилата ќе мора да се вратат во својата земја. Ова многу ги плаши“, вели новинарката.
За да се разбере проблемот во неговата длабочина, тимот на Јана патува и во Романија.
„Отидовме во една од најсиромашните области и ги видовме условите за живот на некои од работниците. И морам искрено да ви кажам дека становите, од кои некои се преполни овде во Германија, не изгледаат многу поинаку. Начинот на кој се однесуваат со луѓето е грд. И најтажно е што луѓето мислат дека тоа е во ред. Сепак, тоа воопшто не е нормално затоа што овде во Германија имаме многу строги закони. И работниците имаат право да бараат, но не знаат какви права имаат овде и кој би можел да им помогне. Дополнително, постои огромен притисок врз луѓето да не ги бараат своите права. Им се заканува отказ и затоа не се осмелуваат да отворат уста. Во повеќето случаи, тие воопшто немаат контакт со надворешниот свет, не комуницираат со Германци, што мислиме дека е срамно. Главната цел на нашиот филм беше, пред сѐ, да ги ослободиме од стравот овие луѓе. „Доколку решиле да ги напуштат своите семејства во Источна Европа и да дојдат да работат во Германија, тогаш мора да бидат соодветно обесштетени и платени за оваа работа“, рече новинарката.
Нивниот филм покренува многу прашања. Одговори се обидуваат да добијат од самиот Климент Тонис. Според Јана, врската меѓу органите на прогонот и милијардерот е очигледна. Затоа се кријат до последниот ден и време на емитување.
„Нашата истрага не остана незабележана. Непосредно пред емитувањето добивме писмо од адвокатите на Тонис. Ни се заканија. Тие напишаа дека нашата истрага може да има правни последици доколку не ја прекинеме. Ова беше закана што ја земавме предвид, но продолживме. Најавивме кога ќе се емитува материјалот во последен момент, бидејќи се плашевме дека некој може да добие наредба да се прекине. Ова често се случува со такви материјали. Сакавме да го спречиме. Во последен момент го најавија филмот во програмата“, објасни новинарката.
Германија е потресена од истрагата. А реакцијата е огромна. Тимот на Јана се надева дека повеќе жртви ќе контактираат со неа за неправилностите да бидат казнети.
„Со овој филм успеавме многу добро да документираме што се случува со работниците овде. И да може да го користи зборот модерно ропство за да ја опише работата во месната индустрија. Треба да го замислите секојдневието на човек кој работи со крв во глуждовите, секој ден гледа ужасни сцени и мора да сече животни. Ова е неверојатно тешка и физички исклучително тешка работа“, коментира таа.
„Не е тајна дека германски работник никогаш не би се занимавал со оваа работа, не за оваа плата. Затоа се регрутираат луѓе од Бугарија и Романија да го прават тоа што не го сакаат Германците. Сето ова е навистина многу тажно, особено за луѓето кои се образовани и немаат перспектива, и покрај нивната обука. Но, тажно е и за луѓето кои живеат во сиромаштија и нивната сиромаштија ја експлоатира германска компанија која сака да се збогати“, вели новинарката.
