Парите и стравот од недостаток на пари се еден од главните извори на стрес во светот. Парите се постојан извор на фрустрација за повеќето луѓе. Без разлика дали имаш премалку и не можеш да ги покриеш сите трошоци, имаш „кнап“ онолку колку што ти треба, или имаш премногу, сите размислуваме за пари и, во повеќето случаи, не сме задоволни.
Колку пати сте (а и јас) погледнале во состојбата на сметката – таму на пр. 300 евра. Мислевте дека имате 600, минатата недела беа 1000 и немате поим каде отидоа овие 700. Мислам дека повеќето од нас многу често се наоѓаат во ваква ситуација. Самиот недостаток на пари, но и чувството дека ги немаме финансиите под контрола е стресно.
Првата лекција од секој курс за лични финансии и првата лекција на секој финансиски експерт е како да се направи буџет. Секоја компанија, секоја земја, секој проект има свој буџет, зошто вие немате буџет и не би се воделe по него во секојдневниот живот?
Освен ако не сте бубалица како мене, водењето буџет е досадно и заморно. Еве ќе ви покажам зошто е многу важно, зошто се исплати и како целата работа да ја направите поедноставна и позабавна.
Зошто е важно да имате буџет за себе или за вашето семејство?
- Тоа е првиот чекор во животот без финансиски стрес! Замислете да не треба да се грижите за пари… какво олеснување би било тоа.
- Тоа ве спречува да трошите пари што ги немате. Во старо време, време кога не постоеше потрошувачки кредит и кредитни картички, секој ги трошеше парите што ги имаше. Кога ќе снемаше повеќе пари, не трошевме. Денес ситуацијата е дека, дури и кога веќе немам пари, всушност ги имам. Ако најдам нешто што ми се допаѓа, а немам пари (немам плата), едноставно ја вадам картичката и позајмувам. Трошење пари, всушност давање пари за таа јакна и подмирување на таа обврска е грижа на некој ЈАС во иднината. Ние всушност трошиме идни пари што можеби ги имаме. Ако водам буџет и имам бројки пред очи, ги трошам само парите што ги имам. А всушност купувам помалку глупости кои реално кажано не ми требаат.
- Водењето буџет ми ги покажува моите лоши навики за трошење. Не е невообичаено луѓето, по неколку месеци водење буџет, да сфатат дека нови чевли можеби не се потребни секој месец. Дека никогаш не можете да користите 200 MB брзина на интернет или да ги гледате сите канали на пакетот Premiere Sky Plus Premium. Без анализа, обично не забележуваме како долгорочно трошиме многу пари на мали количини.
- Тоа ни помага да купиме важни работи и да се подготвиме за итни случаи. Составен дел на секој буџет се заштедите. Овие заштеди најчесто се фокусирани на важни купувања во животот (автомобил, куќа и сл.) или на заштедите што ги чуваме за црните денови. Полесно е да купиме нов автомобил ако веќе сме заштедиле за него. Полесно е да се купи куќа ако имам депозит за неа. Штедењето исто така помага да се биде подготвен за финансиски тешкотии во иднина. Отпуштање од работа, ненадејно преселување, развод, болест… сето тоа се многу турбулентни работи, предизвик за вас, но и за вашиот паричник. Ако имам црн фонд полесно ќе преживувам. Ако имаме добро осмислен буџет и живееме според него, секогаш ќе имаме пари за работите што ни требаат и што можеби ни требаат.
- Подобро спиете. Колку луѓе си легнуваат загрижени дали ќе можат да си ги платат сметките и што ќе донеси утре. Да се живее во склад со приходите и да се штеди за мрачните денови е подобро од броењето овци.
Како да се направи буџет?
Постојат 1000 начини. Од многу детални и комплицирани (што никој нема волја да ги направи) до едноставни (кои честопати се премногу едноставни и површни).
При креирањето на мојот буџет се водев од основните идеи кои сите ги промовираат, но и од некои „трикови“ кои ми го олеснија животот.
Овој принцип можете да го примените и како самец и како семејство.
Земете пенкало и хартија или направете табела во Excel и почнуваме.
Кои се вашите приходи ?
Да земеме на пример:
| Приход | Износ |
| Плата (нето) | 2550 |
| Детски додаток | 384 |
| Приходи од инвестиции | 0 |
| Приходи од изнајмување | 0 |
| Пензија | 0 |
| Останати приходи | 350 |
Соберете ги сите ваши редовни месечни приходи. Ако имате некој приход што го добивате секоја година, поделете го на месеци. Ако вашата плата не е секогаш иста, реален просек. Важно е да го добиете вистинскиот број на вашата вкупна заработка месечно. Нето!
За овој пример ќе земеме дека нашиот вкупен месечен приход е 3284 евра. Ова е првиот многу важен број.
КОИ СЕ ВАШИТЕ РЕДОВНИ ФИКСНИ ТРОШОЦИ?
Фиксни трошоци се сите оние трошоци без кои не можете. Трошоците за стан, сметките, трошоците за превоз, мобилни телефони, осигурување итн. се сите фиксни трошоци. Обично доаѓаат месечно за плаќање и ретко се менуваат, па затоа се многу лесни за пресметување. Повеќето луѓе ќе можат да размислуваат за фиксните трошоци во главата, но погледнете ги вашите банкарски изводи во изминатите неколку месеци. Често забораваме мали трошоци како што се членство во теретана, претплати на некои весници или услуги, трошоци за управување со банкарска сметка, трошоци за картички и друго. Соберете ги сите овие мали ситни трошоци за да ги добиете вкупните месечни фиксни трошоци.
| Трошок | Износ |
| Стан | 900 |
| Струја | 60 |
| Интернет | 30 |
| Мобилен | 60 |
| Рата за автомобил | 220 |
| Автоосигурување | 90 |
| Гориво | 110 |
| Авто сервис/инспекција | 50 |
| Градинка | 91 |
| Радио дифузна такса | 18 |
| Македонска ТВ | 10 |
| Претплата на Spotify | 10 |
| Осигурување | 9 |
| Amazon Prime | 8 |
| Фитнес студио | 25 |
| Кредитна картичка | 10 |
Вкупни фиксни месечни трошоци: 1701 евра
КОИ СЕ ВАШИТЕ ДРУГИ, „ПРОМЕНЛИВИ“ ТРОШОЦИ?
За разлика од фиксните трошоци, варијабилните трошоци не се строго дефинирани. Променливи се и не мора да ги имаме. Нивната висина и тип зависат од животната ситуација и нашата волја. Многу е тешко да се следат променливите трошоци и повеќето луѓе веројатно немаат поим колку варијабилни трошоци имаат моментално.
Стариот начин на документирање на овие трошоци вели дека треба да ги документирате неколку месеци и да го запишете секој цент од трошокот, секој потрошен денар за да можете после 3-4 месеци да откриете колкави се вашите просечни променливи трошоци. Бидејќи никој не е подготвен да го стори тоа, едноставно земете ги изводите од вашата банкарска сметка за изминатите 3-4 месеци и разгледајте ги детално. Запишете ги СИТЕ трошоци што не сте ги напишале во фиксни (храна, пијалоци, излети, хигиена, облека, сите трошоци што не можам да ги дефинирам додајте ги овде (ако на пример, подигнете 100 евра од банкомат и немате замисла за што сте ги потрошиле, додајте ги во променлива) Додадете ги и поделете ги сите трошоци по месеци. Целта е да се одреди просекот на променливите трошоци месечно.
Да речеме дека е 1000 евра месечно.
КОЛКУ СТЕ СИГУРНИ ВО ВАШИТЕ БРОЈКИ?
Откако ќе го добиеме точниот износ на фиксни и варијабилни трошоци, за да се увериме дека буџетот ќе функционира и да добиеме малку „луфта“, не е лошо да додадеме мала сума на трошоците, заради безбедност. За фиксните трошоци додадов 5%, а за променливите 10% да бидам „на безбедна страна“ ако не заборавив некои трошоци или некои можеби се малку повисоки од планираните.
Ако направивме сè, ситуацијата во нашиот пример е следна:
Вкупен нето приход: 3284 евра
Вкупни фиксни трошоци: 1701 + 5% = 1786 евра
Вкупни варијабилни трошоци: 1000 + 10% = 1100 евра
Разлика: 398 евра
Можеби ова го гледате за прв пат во животот. Сега е вистинското време добро да се погледне целата ситуација. Ако разликата е позитивна – одлично! Имате повеќе отколку што моментално ви треба и можете да заштедите и инвестирате. Дали разликата е негативна – дали можете брзо да елиминирате или намалите некои трошоци? Дали се чувствувате како да трошите премногу? Направете брзи прилагодувања ако можете, бидејќи сега ќе го распределиме нашиот буџет каков што е.
Кои опции за буџетирање постојат?
Како што постојат различни варијанти на добивање буџет, постојат различни начини и различни мислења кога станува збор за распределбата. Од сите ќе ги издвојам двете најпознати, т.н.
50/30/20
… Е најпознатиот начин на буџетирање. Според овој план:
50%
од вашиот приход треба да оди на потребните трошоци. За кирија, заем за недвижен имот, храна, сметки, транспортни трошоци, значи пари за работи кои се неопходни за нормален живот.
20%
од вашите финансиски средства треба да одат за отплата на долг, заштеди и инвестиции (ова не значи заем за недвижнини што се смета за неопходен трошок).
Доколку се водиме по овој начин на буџетирање, личноста од нашиот пример треба да заштеди 650 евра месечно (20%), па веднаш треба да работиме на намалување на трошоците или зголемување на приходите за да го постигнеме тоа.
30%
се т.н трошоци за животниот стил. Ова се трошоците што ги сакате, а не мора да ги имате. Автомобилот, излегувањето, забавата, шопингот, облеката и хобите се трошоци кои на крајот на краиштата ги има секој човек, но секогаш можеме да ги намалиме или зголемиме овие трошоци и тие зависат од нашата финансиска состојба.
ZERO BASED BUDGET
… Или буџет каде што завршувате со нула. Оваа верзија ја промовира Дејв Ремзи, познат американски финансиски советник. Идејата на овој план е секој цент од вашиот приход да го распределите на расходи, заштеди и инвестиции и да завршите со 0 евра. Ова значи дека вашите заштеди и вашите инвестиции исто така треба да бидат фиксирани во вашиот буџет. Целта, со строг распоред, е да се наметне дисциплина и да се обезбеди живеење според планот.
Јас лично користам некоја варијанта на планот 50/30/20. Се трудам да штедам и вложам 20% од вкупниот приход, а бидејќи другите 80% ми е тешко да ги поделам (да не ги делам моите задолжителни трошоци и желби), тие 80% ги гледам како трошоци кои се тука и кои, доколку можам, се трудам да намалам и елиминирам. Во моментов, овој начин на буџетирање ми функционира добро (инвестирањето функционира одлично бидејќи е автоматизирано, штедењето оди „така-така“).
Да го вратите долгот? Да инвестирате или да штедите?
Што да се прави со овие 20%? Некои се трудат да заштедат се, некои го вложуваат секој денар од вишокот. И двете се важни. Прво вратете го целиот долг што го имате (освен кредитот за недвижнини), потоа обидете се да заштедите 3 месечни нето трошоци за црниот фонд, а остатокот вложете го. За совети и начини за инвестирање ќе пишувам во друга прилика. Засега важно е да ви останат пари кои не ги трошите.
Не заборавајте да донирате. Станете спонзор на организација и одвојте 1% од се за да помогнете некому секој месец. И тука е најлесно да се претплатите. Парите се одземаат автоматски и не болат.
Што ако, по креирањето на буџетот, сфатам дека сум во банана?
Подобро тоа да го сватите сега отколку да живеете така и понатаму. Што порано тоа подобро. Тоа е многу едноставно, првиот чекор е да се направи БУЏЕТ, каков и да е. Потоа имате 2 опции:
- Да ги зголемите приходите
Најдете MiniJob, сменете ја работата, барајте покачување на работа. Доколку ви недостасуваат 200 евра секој месец, Minijob би го решил овој проблем и сепак би имале доволно да заштедите 250 евра секој месец. Анализирајте колку ви недостасува и размислете како да го постигнете тоа. Во иднина ќе пишувам повеќе на оваа тема, засега мислам дека е доволно. - Намалете ги трошоците
Намалете ги непотребните трошоци. Размислете кои големи трошоци не ви се потребни и какви алтернативи имате. Ниските трошоци се исто така опасни на долг рок. Исто така тема за во иднина.
Ажурирајте го вашиот буџет!
Вашите приходи и расходи се менуваат. Одвојте по еден час на секои неколку месеци и погледнете ги бројките. Дали ситуацијата е иста? Дали треба да ажурирате нешто? Ако не го направите ова, брзо ќе сфатите дека вашиот буџет повеќе не вреди и ќе престанете да го користите. Не се работи за буџетот, туку за погрешни, застарени информации.
Практични совети за подобро функционирање:
Кога ќе направите буџет, и ќе одлучите дека од денес имате 1000 евра месечно „за трошење“, дисциплината е важна, но некои „цаки“ можат да помогнат.
Прво, сè што може да се автоматизира – автоматизирај. Сметките се плаќаат автоматски (Lastschrift). Заштедата ја одвојувам на друга сметка (на пример), редовно се одбиваат инвестиции, исти се донациите и слично.
Како да се направи буџет за семејство е тимска работа. Вклучете го партнерот и договорете се заедно. Ако вие сте се загреале на оваа тема, а вашата жена мисли дека тоа е најголемата глупост на светот – нема да ви успее.
Поделете ги сметките или одвојте пари за трошење. Некој ќе отвори повеќе банкарски сметки, а некој едноставно ќе ги дели парите во пликови на почетокот на месецот (envelope system).
Одете полека, нормално е да се греши, но истрајноста се исплати.
Избегнувајте ги овие вообичаени грешки:
- Нереални очекувања. Направете план до кој можете да се придржувате. Ако не ги запишете реалните приходи и расходи, ова нема да функционира. Чекор по чекор.
- Сè е нето! Нето приходи, нето расходи. Не внесувајте бруто плата.
- Направете мали, но размислете и за големи промени. Ако сватите дека трошоците се повисоки од приходите, многумина брзо почнуваат да ги намалуваат малите, малку значајни трошоци кои во голема мера влијаат на квалитетот на нивниот живот.
Ќе јадам само ефтини производи, пешки ќе одам секаде само да заштедам 40 евра се глупи идеи. Размислете дали треба да се ослободите од скап автомобил? Дали треба да земам кредит за да изградам куќа во Македонија каде живеам 20 дена во годината? Дали треба да пушите 2 кутии Marlboro на ден? Дали треба да фрлите толку многу храна? Ова се големи промени и драстично ќе помогнат.
Штотуку направивте нешто добро. Како да направите буџет е првата лекција што треба да ја знаете и добивањето преглед на вашите финансии е првиот чекор за да ги доведете истите во ред.
Ако сте прочитавте довде секоја чест, би сакал секој што го направил ова да ме извести или да коментира подолу. Пишете да го слушнеме вашето мислење, дали ви се допаѓаат овие долги написи и кои се вашите предлози за понатамошни теми.
Овде прoчитајте Кој е богат во Германија
Како почнав да инвестирам во Германија
Текстот е авторска сопственост и неговата содржина не смее да се превзема во целост или делови без претходна согласност од авторот или порталот Емигрико.
